|
GİYİLMESİC CAİZ OLAN OLMAYAN GİYSİ |
2. NECİS ELBİSE GİYMEK
Namaz ve buna benzeyen
[tavaf, Cuma hutbesi vb. farz] şeyler dışında necis hale gelen elbiseyi giymek
helaldir.
Köpek ve domuz derisinden
yapılan elbiseyi giymek ise -savaşın aniden bastırması ve başka elbise
bulunmaması hariç- helal değildir.
Daha doğru görüşe göre
[boğazlanmaksızın] ölmüş hayvanın derisi de böyledir.
Meşhur olan görüşe göre
necis olan yağ ile [mescid dışındaki yerleri] aydınlatmak caizdir.
A. NECİS HALE GELEN
ELBİSEYİ GİYMENİN HÜKMÜ
[Aslen necis olmamakla
birlikte daha sonradan] necis hale gelen elbiseyi farz namaz, farz tavaf, Cuma
hutbesi dışında giymek, -şayet kişinin bedenine bu elbiseden bir yaşlık bulaşarak
necis kılmzyorsahelaldir. Ancak kişi ibadete başladıktan sonra böyle bir
elbiseyi giyerse -vakit geniş olsun ya da olmasın- bu haram olur, çünkü farzı
kesmiş olmaktadır.
Nafile namaz ise bundan
farklıdır; çünkü nafile namazı kesmek caiz olduğundan bu haram olmaz.
Kişi nafile veya vakti
geniş olan farz namaza başlamadan önce bu elbiseyi giyerse; bu elbiseyi giydiği
için değil fasid bir ibadete başladığı için haramlık söz konusu olur. Bu
bilgiden yararlan, çünkü bu gerçekten önemli bir konudur.
Bu elbiseyi giymenin
caiz olduğu durumda -sonraki bazı alimlerin de dediği gibi- doğruya en yakın
olan görüş şudur: Bir ihtiyaç olmaksızın bu elbise ile mescidde kalmak haram
olur; çünkü mescidlerin necasetlerden uzak tutulması gerekir.
B. KÖPEK VE DOMUZ
DERİSİNDEN YAPILAN ELBİSE GİYMEK
Köpek ve domuz
derisinden yapılan elbiseyi giyme k [ibadet dışında bile olsa] helal değildir;
çünkü domuz canlı iken onun hiçbir şeyinden yararlanmak hel al değildir.
Köpekten ise yalnızca avcılık [koruma, sürüyü bekleme] gibi işlerde yararlanmak
helaldir. Domuz ve köpekten bunun dışında hayatta iken bile faydalanılamadığına
göre öldükten sonra onlardan yararlanmak hiç helal olmaz. Domuz ve köpekten
doğan yavrular veya birinden [birinin başka hayvanla birleşmesinden] doğan
yavrular da bu hükme tabidir.
Ancak savaşın aniden
bastırması sebebiyle kişi bu elbiseyi giymezse ölmekten, soğuk veya sıcak hava
yahut başka bir sebeple bir organını kaybetmekten korkar da domuz ve köpek
derisinden yapılan elbise dışında bir şey bulamazsa -açlıktan ölmek üzere olan
kişinin ölmüş hayvan eti yemesi caiz olduğu gibi- bu da caiz olur. Buna göre
kişi kendi bedenini gerek köpek gerekse domuz derisiyle örtebileceği gibi
bedeni üzerine koyduğu deriyi diğerinin derisi ile de örtebilir.
Nevevi el-Mecmu'da şöyle
demiştir: Alimler bu ifadeyi bu şekilde genelolarak ifade etmişlerdir. Bununla
muhtemelen "edinilmesi helal olan köpeğin derisini" ve
"öldürülmesi emredilmeyen domuzun derisini" kastetmişlerdir. Bu
konuda siyer bahsinde alim/erin zikrettiği bazı farklı görüşler ve ayrıntılar
söz konusudur.
Bazıları "kişi
bedenini domuzla örtemez; çünkü' domuzu edinmek hiçbir durumda helal değildir.
[Köpekle ise örtebilir. Çünkü bu durumda] örtülen şey edinilmesine [din
tarafından] izin verilmiş bir şeydir" demişlerdir.
Buna şu şekilde cevap
verilmiştir: [Evet köpeğin edinilmesine dinde izin verilmiştir ancak] dinde
köpeğin bu şekilde kullanılmasına izin verilmemiştir. Hem bu kabul edilse bile
kişi örtünmekten dolayı değil edinmekten dolayı günahkar olur. Yahut da kişinin
örtünmede kullandığı domuz "ehli zimmetin domuzları" şeklinde
yorumlanır. Çünkü onların domuz edinmelerine göz yumuluro Yahut da bu, kişinin
açlıktan ölmemek için edindiği domuz eti ile örtünmesidir.
Köpek, domuz veya bu
ikisinden doğma yavrular yahut bunların birbiri ile birleşmesinden doğan
hayvanlar dışında başka bir hayvanı bunların derisi ile örtmeye gelince bu caiz
değildir.
Kişinin köpek ve domuz
[gibi aslen necis olan iki hayvanın derisi dışında] sonradan necis hale gelen
bir deri ile örtünmesine gelince bu caizdir.
C. BOĞAZLANMAKSIZIN
ÖLMÜŞ HAYVANIN DERİSİ İLE ÖRTÜNMEK
Köpek ve domuz dışında
bir hayvan ölse, bunun derisini tabaklama işleminden önce giymek [helalolur mu?
Bu konuda mezhep içinde iki görüş vardır]
Daha doğru görüşe göre
bunları giymek helal olmaz. Ancak bir zorunluluk varsa, köpek derisini giymek
helal olduğu gibi bu da helal olur.
D. GİYİM KUŞAMA İLİŞKİN
BAZI HÜKÜMLER
1. İnsanın bedeninde,
saçında, elbisesinde necis bir şey kullanması da haramdır. Çünkü kişi ibadeti
yerine getirmek için necasetten uzak durmakla yükümlü tutulmuştur. Saçları veya
sakalı taramada fildişinden yapılmış tarak kullansa, şayet [saçta veya tarakta]
bir ıslaklık bulunursa necaset söz konusu olur [ve bu durumda söz konusu tarağı
kullanmak helal olmaz]. Şayet bir ıslaklık yoksa fildişinden yapılma tarağı
kullanmak -el-Mecmu'da belirtildiğine göre- mekruh olur. İsnevı ise buna
muhalefet ederek fildişi tarağı kullanmanın mutlak olarak haram olduğunu
söylemiştir. Buveytl[nin muhtasar adlı eserin] de belirtildiğine göre İmam
Şafiı (r.a.) yukarıda belirtildiği şekilde bir ayrım yapmış, bir grup alim de
bunu tek görüş olarak aktarmışlardır. Alimler fildişini parlaklığı ile beraber
çok kuru olması sebebiyle istisna etmiş olmalıdırlar.
2. İnsan derisi temiz
olmakla birlikte -bir zorunluluk söz konusu olmadıkça- kullanılması haramdır.
3. Dinı bir amaç söz
konusu olmaksızın sert-kaba elbise giymek mekruhtur. Nevevi bu görüşü
Mütevelli'den aktarmış ancak el-Mecmu'da bunun [mekruh olduğu görüşünü tercih
etmeyip] "sünnete aykırı olduğu" görüşünü tercih etmiştir.
4. Sarığın ucunu aşırı
bir şekilde uzun bırakmak, elbise vb. şeyleri topuklardan öteye sarkıtmak
kendini beğenmişlik sebebiyle olursa haramdır, başka sebeple olursa mekruhtur.
Sünnete uygun olan sarığın ucunun iki kürek kemiği arasında olmasıdır.
Sarığı ucunu [normal bir
şekilde] sarkıtarak veya sarkıtmaksızın giymek caizdir, bu ikisinde bir
mekruhluk söz konusu değildir; ancak sarkıtmak daha faziletlidir.
5. Kadının elbisesini yerde
bir arşın sürünecek şekilde uzun yapması caizdir.
Nevevi el-Mecmu' da
şöyle demiştir: En yerinde görüş kadının elbisesinin, topuklardan veya yere
değdiği bölümden itibaren değil erkeklerin elbiselerini uzatmaları müstehap
olan kısımdan sonra bir arşın daha uzun olmasıdır. Erkeklerin elbiselerini
bacaklarının yarısına kadar uzatmaları müstehaptır. [Yani kadının elbisesinin,
bacağın yarısından sonra bir arşın -yaklaşık yarım metre- daha uzun olması
müstehaptır.]
6. Düğmeli veya düğmesiz
olarak; palto, yenleri geniş cübbe, gömlek vb. elbiseler giymek -bunlar kişinin
avretini göstermediği sürece- caizdir. Elbisenin yenlerinin [kollarının] kısa
olması sünnettir; çünkü Nebi {s.a.v.)'in elbisesinin kolları bileklerine
kadardı. Elbisenin ve kollarının çok geniş tutulması bidat, israf ve boş yere
malı [kumaşı] zayi etmektir. Bunu İzz b. Abdüsselam söylemiş ve devamında şöyle
demiştir: "Kişinin, alim olduğunun bilinmesi ve kendisine soru sorulması
amacıyla alimlere özgü elbise giymesinde bir sakınca yoktur."
Bir defasında ben
ihramlı idim. Tavafın edebine aykırı hareket eden bir grup hacı adayının
yaptığına tepki gösterdim ancak onlar beni tanımadıkları için söylediğimi kabul
etmediler. Fakihlere ait elbiseyi giydikten sonra onların yaptığına tepkimi
gösterdim. Bunun üzerine beni dinlediler ve söylediklerimi yaptılar. Kişi böyle
bir amaçla bu elbiseyi giyerse bundan dolayı sevap alır. Çünkü bu, Allah'ın
emrinin tutulması ve yasağından kaçınılmasına sebep olmaktadır.
E. NECİS YAĞIN
AYDINLATMADA KULLANILMASI
Ölmüş hayvanın etindeki
yağ gibi aslen necis olan bir yağın veya sonradan içine necaset düşmesi
sebebiyle necis hale gelmiş zeytinyağı gibi bir yağın mescid dışındaki yerlerin
aydınlatılması için kullanılması[nın hükmü nedir? Bu konuda iki görüş vardır]
[Birinci görüş]
Meşhur olan görüşe göre
bu mekruh olmakla birlikte helaldir.
[*] - Çünkü Nebi
(s.a.v.)'e içine fare düşmüş yağ hakkında soru sorulduğunda şöyle cevap verdi:
Yağ katı ise fareyi ve etrafındaki yağı atın, sıvı ise bunu aydınlatmada kullanın
[bir diğer rivayette, ondan yararlanın]. (Ebu Davud, Et'ime, 3842)
Bu hadisi Tahavi rivayet
etmiş ve senetteki ravllerin güvenilir olduğunu söylemiştir.
[İkinci görüş]
Diğer görüşe göre,
necasetin dumanı sebebiyle bu caiz değildir.
Kişi bu dumana yakın
durduğunda duman lam bad an kişinin bedenine veya elbisesine bulaşabilir.
İlk görüşe göre lambanın
dumanı az miktarda olduğu için bu dinen affedilir.
Mescidin necis yağla
aydınlatılması ise caiz değildir; çünkü - İbnü'l-Mukrı'nin Ezrai ve Zerkeşi'ye
tabi olarak tek görüş şeklinde rivayet ettiğine göre - mescid bu yağın
dumanından necis olur. İsnevı ise bunun caiz olduğu görüşüne meyletmiştir.
El-Beyan'da
belirtildiğine ve Gazzi'nin Cüveynı'den naklettiğine göre köpek vb. hayvanların
etindeki yağ da bundan istisna edilir.
Gazzı şöyle 'demiştir:
Necis hale gelen zeytinyağının kullanılmak üzere yapılıp satılması caizdir.
Nevevi el-Mecmu'da şöyle
demiştir: Ölmüş hayvanın iç yağı ile gemilerin yağlanması, bunların köpeklere
ve kuşlara yedirilmesi, binek hayvanlarına necis arpabuğday yedirilmesi
caizdir.
Son hükümler:
1. Tek bir ayakkabı,
terlik vb. giyerek yürümek mekruhtur, çünkü bu yasaklanmıştır. Bunun gerekçesi
bu şekilde düzgün yürümenin mümkün olmamasıdır. Bir görüşe göre ise bu kişinin
ayakları arasında adaletli davranışı terk etmesinden dolayı yasaklanmıştır.
2. Kişinin ayakta
dururken ayakkabısını giymesi de, konuyla ilgili yasaktan dolayı mekruhtur.
3. Kişinin ayakkabı vb.
bir şey giymeye sağ taraftan başlaması, çıkarmaya ise sol taraftan başlaması
sünnettir.
4. Demir veya kurşundan
yüzük takmak mübahtır, herhangi bir mekruhluk söz konusu değildir.
5. Erkeğin sağ veya sol
elinin yüzük parmağına gümüş yüzük takması sünnettir, sağ eline takması daha
faziletlidir. Tek başına sol eline takması veya her iki eline de yüzük takması
caizdir. Yüzüğün taşını avuç içine dönük olarak yapmak daha faziletlidir. Ne
miktarda olan yüzük taşının israf sayılıp sayılmayacağı konusunda örf dikkate
alınır.
6. Elbisede arpadan
yapılmış kala kullanılması haram değildir.
Elbiseleri kolalamayı,
elbiselere [sapa vb. bir şeyle] vurarak temizlemeyi ve parlatmayı terk etmek
daha iyidir.
Zerkeşi "elbiseyi
katlamak ve [katlarken] Allah'ın adını anmak uygun olur" demiştir. Çünkü Taberanı
şunu rivayet etmiştir: Elbiselerinizi katladığınızda Allah'ın adını anın. Böyle
yapın ki onu geceleyin cinler gündüz de siz giyerek çabuk eskitmeyin.
(Taberani, el-Mu'cemü'l-kebir, XI, 303)
BİR SONRAKİ SAYFA İÇİN
AŞAĞIDAKİ LİNK’E TIKLAYIN